بیماری التهاب روده چیست؟ - وبلاگ هلو

به گزارش وبلاگ هلو، در واقع بیماری التهاب روده که به اختصار آن را آی بی دی (IBD: Inflammatory Bowl Disease) می نامند، به دسته ای از بیماری های التهاب زا در روده اطلاق می شود. بسیاری از افراد بر این باورند که التهاب روده از جمله بیماری های خود ایمنی بدن است ولی پژوهش ها نشان می دهد که التهاب مزمن روده علاوه بر حمله سیستم ایمنی به خود بدن، می تواند به علت حمله به میکروب های بی خطر یا غذای موجود در روده ها نیز به وجود بیابد. در این مطلب به آنالیز بیماری التهاب روده و علائم و درمان آن خواهیم پرداخت.

انواع بیماری التهاب روده

التهاب زخم شونده روده بزرگ که در اصطلاح به آن کولیت اولسراتیو (UC: Ulcerative Colitis) نیز گفته می گردد و از طرفی بیماری کرون (Crohns disease) دو بیماری اصلی مرتبط با التهاب روده هستند. بیماری کولیت اولسراتیو بر پس روده یا روده بزرگ تأثیرگذار است. این در حالیست که بیماری کرون می تواند هر ناحیه ای از دهان تا خاتمه را تحت تأثیر خود قرار دهد؛ از این رو غالباً خاتمهی روده کوچک یا روده بزرگ یا هر دو را درگیر می نماید.

در صورتی که به بیماری التهاب روده مبتلا باشید، باید به این نکته توجه کنید که غالباً بیماری التهاب روده با شدت و ضعف دوره ای همراه خواهند بود. هنگامی که التهاب شدید رخ دهد، بیماری فعال است و علائم آن ظاهر می شوند و در هنگامی که میزان التهاب کم باشد یا اینکه التهابی ایجاد نشده باشد، فرد بیمار نشانه ای از بیماری ندارد و در اصطلاح به آن بیماری خاموش گفته می گردد.

علائم و نشانه های ابتلا به بیماری التهاب روده

مانند دیگر بیماری های مزمن، بیمار در بیماری التهاب روده نیز سطوح بالا و پایین بیماری را تجربه می نماید. با افزایش سطح بیماری، نشانه های آن نیز پدید می آیند. نشانه های ابتلا به بیماری التهاب روده می توانند کم یا زیاد باشند و شدت علائم غالباً به این وابسته است که بیماری کدام قسمت از دستگاه گوارش را تحت تأثیر قرار داده است. در قسمت پایین به آنالیز علائم بیماری التهاب روده خواهیم پرداخت.

• بروز گرفتگی و درد در قسمت شکم
• بروز اسهال که البته در مواردی می تواند خون آلود باشد
• احساس احتیاج شدید به دفع
• بروز تب
• کم شدن چشمگیر وزن بدن
• کم شدن میل به غذا
• کم خونی و فقر آهن که به دلیل از دست دادن خون شکل گرفته باشد

دلیل ابتلا به بیماری التهاب روده چیست؟

جالب است بدانید، پزشکان برای بیماری التهاب روده هنوز دلیل خاصی را نیافته اند. عواملی نظیر باکتری ها، ویروس ها و پادتن ها، سیستم ایمنی بدن را جهت به وجود آمدن واکنش التهابی در سیستم گوارش فعال می نمایند. پژوهش های دانشمندان، عواملی مثل وراثت، ژن ها و عوامل محیطی را در ایجاد و شکل گیری بیماری التهاب روده دخیل می دانند. از طرفی این را نیز باید در نظر گرفت که بافت بدن خودش نیز این واکنش خود ایمنی را می تواند فعال کند. فرقی نمی نماید که دلیل ابتلا به بیماری التهاب روده چه چیزی است، نکته مهم در این باره این است که واکنش های کنترل نشده التهاب زا ادامه خواهد یافت و به دیواره روده ای آسیب می رساند؛ این شرایط باعث بروز اسهال و درد شکمی خواهد شد.

مسائلی که با بیماری التهاب روده به وجود می آیند

این بیماری می تواند با مسائل جدی در سلامتی روده ها همراه باشد که در قسمت پایین به آنالیز تعدادی از این مسائل خواهیم پرداخت.

• خون ریزی شدید از زخم های موجود در ناحیه روده
• سوراخ شدن یا پاره شدن روده
• تنگ شدن و مسدود شدن روده (این عارضه بیشتر در بیماری کرون مشاهده می گردد)
• روده متسع سمی که به اتساع بیشتر از حد روده بزرگ اطلاق می گردد. این عارضه می تواند زندگی فرد را نابود کند. این حالت بیشتر در کولیت اولسراتیو مشاهده می گردد
• ایجاد سوء تغذیه در فرد مبتلا
• این بیماری ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می دهد
• بروز التهاب مفصل (آرتریت)
• ایجاد مسائل پوستی
• التهاب چشم
• اختلالات کلیوی و کبدی
• از دست دادن بافت استخوانی در فرد بیمار

تشخیص بیماری التهاب روده

پزشک معالج، بیماری التهاب روده را بر طبق بروز نشانه ها، آزمایش ها و روش های دیگر تشخیص می دهد. در قسمت پایین به تعدادی از آزمایش ها و روش های تشخیص این بیماری خواهیم پرداخت.

1. آزمایش مدفوع

نمونه مدفوع شخص مراجعه نماینده به آزمایشگاه ارسال خواهد شد. در این آزمایش مدفوع فرد جهت پیدا کردن نشانه ای از وجود خونی که نمی توان آن را با چشم غیرمسلح مشاهده کرد مورد آنالیز قرار می گیرد.

2. آزمایش شمارش سلول های خونی (CBC)

در این روش یک کادر آزمایشگاه، از خون فرد نمونه برداری می نماید و این خون به آزمایشگاه ارسال می گردد. در صورت افزایش گلبول های سفید خون، وجود التهاب اثبات می گردد و در صورتی که خون ریزی زیادی در بدن وجود داشته باشد، سطح گلبول های قرمز خون و هموگلوبین کم می گردد.

3. تصویربرداری اشعه ایکس باریمی

از این آزمایش کمتر استفاده می گردد، ولی می توان از آن جهت آنالیز کردن ناهنجاری های موجود در بخش فوقانی لوله گوارش شامل مری، معده و روده کوچک استفاده کرد. در صورتی که قصد آنالیز قسمت بالایی دستگاه گوارش را دارید، فرد بیمار باید محلول گچی باریم داری را قورت بدهد. این محلول سطح لوله گوارش را پوشانده و آن را جهت عکس برداری اشعه ایکس قابل مشاهده می نماید. در صورتی که بیمار از این راه برای آنالیز کردن قسمت های پایینی دستگاه گوارش بهره ببرد، محلول حاوی باریم از مسیر درون بدن بیمار وارد می گردد و از بیمار درخواست می گردد که آن را تا اتمام عکس برداری از روده بزرگ و راست روده (رکتوم) باقی بگذارد. در این روش امکان این وجود دارد که بتوان ناهنجاری های به وجود آمده به دلیل بیماری کرون و بیماری کولیت اولسراتیو را رؤیت کرد.

4. تست های رادیولوژیک

سی تی اسکن، ام آرآی و سونوگرافی نیز جهت تشخیص بیماری کرون و کولیت اولسراتیو مورد استفاده قرار می گیرد.

5. سیگموئیدوسکوپی

در این راه تشخیص، یک پزشک با یاری گرفتن از سیگموئیدوسکوپ (لوله ای باریک و منعطف دارای منبع نور و دوربین)، تصویر یک سوم خاتمهیی روده بزرگ بیمار را مورد آنالیز قرار می دهد. سیگموئیدوسکوپ از مسیر به بدن بیمار وارد می گردد و تصاویر دیواره روده نظیر زخم ها، التهاب و خون ریزی به همین سبب مورد معاینه قرار می گیرد. از طرفی دیگر این احتمال وجود دارد که پزشک در این مرحله با یاری گرفتن از وسایلی که از داخل لوله سیگموئیدوسکوپ عبور داده می گردد، از دیواره روده نمونه (بیوپسی) به دست آورد و جهت تحقیقات میکروسکوپی به آزمایشگاه ارسال کند.

6. کولونوسکوپی

کولونوسکوپی نیز نظیر سیگموئیدوسکوپی یکی از روش های تشخیص بیماری التهاب روده است، ولی در این روش پزشک از یک لوله منعطف طویل تر جهت آنالیز کردن همه روده بزرگ استفاده می گردد. این روش آنالیز وخامت بیماری در روده بزرگ (کولون) را فراهم نموده است.

7. اندوسکوپی فوقانی

در صورتی که نشانه های بیماری مانند تهوع و استفراغ مرتبط به قسمت بالایی لوله گوارش باشد، پزشک از اندوسکوپ استفاده خواهد نمود. اندوسکوپ لوله ای باریک، منعطف و دارای منبع نور و دوربین است تا پزشک بتواند مری، معده و دئودنوم را رؤیت کند.

8. اندوسکوپی کپسولی

این روش در تشخیص بیماری هایی مانند کرون که روده کوچک را تحت تأثیر قرار می دهد، مورد استفاده قرار می گیرد. برای این منظور بیمار کپسول کوچکی را قورت می دهد که درون آن یک دوربین جای گذاری شده است. تصاویری که دوربین از مری، معده و روده کوچک به دست می آورد، به گیرنده جای گذاری شده در کمربندی ارسال می گردد که بیمار آن را به کمر می بندد. در سرانجام، تصاویر از کمربند روی کامپیوتر ذخیره می گردد. دوربین نیز در آخر از روده عبور نموده و دفع خواهد شد.

درمان التهاب روده

فرآیند درمانی بیماری التهاب روده، شامل روش ترکیبی خودمراقبتی و درمان های پزشکی است که در قسمت پایین به صورت جداگانه به آنالیز این دو روش درمانی خواهیم پرداخت.

1. خود مراقبتی

باید به این نکته توجه کنیم که رژیم غذایی ویژه ای وجود ندارد که برای پیشگیری یا درمان بیماری التهاب روده مؤثر واقع گردد، ولی به وجود آوردن تغییرات در رژیم غذایی می تواند به کنترل این بیماری یاری کند. بایستی برای این منظور با پزشک خود در خصوص رژیم غذایی سالم مشورت کنید. به عنوان نمونه بر طبق علائمی که بیماری شما دارد، این احتمال وجود دارد که پزشک بخواهد میزان دریافت فیبر یا لبنیات مصرفی تان را کم کنید. از طرفی بدن شما ممکن است وعده های کوچک با دفعات بیشتر را بهتر قبول کند. در مجموع احتیاجی به پرهیز غذایی ویژه ای در بیماری التهاب روده وجود ندارد، مگر استفاده از مواد غذایی که علائم بیماری را در شما ایجاد نموده و یا آن را تشدید کند.

یکی از تغییرات رژیم غذایی که ممکن است پزشک از شما درخواست کند، رعایت کردن رژیم کم به جای مانده (low-residue diet) است. در رژیم کم به جای مانده محدودیت غذایی بسیار بالایی وجود دارد و هدف از این رژیم کم کردن از میزان فیبر و دیگر مواد هضم نشدنی است که از مسیر روده بزرگ دفع می شوند.

رعایت این رژیم باعث می گردد علائمی نظیر اسهال و درد شکمی کاهش یابند. نکته مهم در رعایت رژیم کم به جای مانده این است که زمان مورد احتیاج برای رعایت آن را کاملا درست متوجه شده باشید؛ چون در رژیم کم به جای مانده همه مواد غذایی که به آن احتیاج دارید، تأمین نمی گردد. از طرفی این احتمال وجود دارد که پزشک مصرف مکمل های ویتامینی را برای بیمار تجویز کند.

موضوع مهم دیگر در روش خودمراقبتی در بیماری التهاب روده مدیریت اضطراب بیمار است. استرس می تواند موجب تشدید علائم التهاب روده گردد. بهتر است که لیستی از مواردی که سبب استرس شما می شوند را تهیه کنید و سپس دقت کنید که کدام یک را می توانید از زندگی روزانه خود پاک کنید. از طرفی هنگامی که فهمیدید دچار استرس شده اید، به ارامی نفس عمیق بکشید، زیرا این عمل استرس شما را کاهش می دهد.

فراگیری روش های مدیتیشن، اختصاص دادن زمانی برای سرگرمی خودتان و تمرینات مستمر ورزشی ابزارهای مفیدی برای کاهش تنش در زندگی شما هستند. شرکت در گروه های حمایتی بیماری التهاب روده شما را با افرادی آشنا می نماید که کاملاً می دانند این بیماری چه تأثیری بر روی زندگی رومزه شما خواهد داشت، چون این افراد همان تجربیاتی را دارند که شما به آن احتیاج دارید. این افراد می توانند پشتیبانی و پیشنهادات خود را برای کنار آمدن با علائم این بیماری در اختیار شما قرار دهند.

2. درمان پزشکی

در درمان های پزشکی در بیماری التهاب روده، هدف این است که التهاب ناهنجار این بیماری نابود گردد تا بافت دستگاه گوارش بهبود یابد. هنگامی که این بهبودی به دست آید، در پی آن می بایست شاهدِ کاهش علائمی چون اسهال و درد در ناحیه شکم باشیم. زمانی که علائم این بیماری کنترل شدند، درمان پزشکی تمرکز خود را روی کاهش دفعات عود بیماری و حفظ دوره خاموشی بیماری قرار می دهد.

پزشکان غالباً جهت درمان بیماری التهاب روده، داروها را به صورت دوره ای برای بیمار تجویز می نمایند. در ابتدا داروهایی با ضرر کمتر یا داروهایی که دوره مصرف پایینتری دارند تجویز می شوند؛ در صورتی که این داروها به بهبود علائم این بیماری منجر نشد، پزشک داروهای مرحله بالاتر را برای بیمار تجویز خواهد نمود.